به نقل از «مهر»

افول صنعت در ۱۰ سال/ علل سهم ۱۳ درصدی صنعت از تولید ناخالص داخلی

تاریخ انتشار: ۲ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۴۶۳۳۷۷

به گزارش خبرنگار مهر، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به ارزیابی مطالعات اولویت بندی و پیشنهادهایی برای بهبود سیاستگذاری صنعتی پرداخته است.

بر این اساس، در دو دهه گذشته، بر اساس گزارش‌های مرکز ملی آمار ایران، به رغم تلاش‌های گوناگونی که برای توسعه صنعتی در کشور صورت گرفته است، سهم بخش صنعت از ۱۴ درصد تولید ناخالص داخلی در سال ۱۳۸۰ به حدود ۲۰ درصد در سال ۱۳۸۹ رسیده و پس از آن با افول تدریجی، به کمتر از ۱۳ درصد در سال ۱۴۰۰ کاهش یافته است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این در حالی است که بخش صنعت در کشورهای موفق مانند کره جنوبی و چین، حداقل سهمی بیش از ۳۰ درصد تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص می‌دهد.

مشکل اصلی صنعت؛ فقدان استراتژی توسعه صنعتی است

یکی از مهم‌ترین دلایل کم دستاورد بودن و افول توسعه صنعتی کشور را فقدان استراتژی توسعه صنعتی عنوان کرده اند. فقدان استراتژی توسعه صنعتی موجب شده تا تلاش‌ها و سیاستگذاری‌های صنعتی، منسجم، هماهنگ و هم افزا نباشند.

برای غلبه بر این وضعیت، در دو دهه گذشته در سه برنامه چهارم (۱۳۸۸-۱۳۸۴)، پنجم (۱۳۹۴-۱۳۹۰) و ششم توسعه کشور (۱۴۰۰-۱۳۹۶)، احکامی جهت تأکید بر لزوم تدوین استراتژی توسعه صنعتی گنجانده شد. با این وجود، تدوین استراتژی توسعه صنعتی یا تهیه فهرست اولویت‌های صنعتی و معدنی، حکم اجرا نشده این برنامه هاست.

استراتژی توسعه صنعتی را می‌توان واجد پنج مؤلفه مهم هدفگیری صنعتی (اولویت بندی)، اقتصاد کلان، سیاست‌های صنعتی و تجاری، سیاست‌های یادگیری و فناوری و دست آخر ایجاد آرایش نهادی و سیاستی مطلوب دانست. در این چارچوب، اولین گام دستیابی به اولویت‌های صنعتی و تمرکز تلاش‌ها در بخش‌های دارای اولویت است.

مرور هشت مطالعه اولویت بندی که وزارت صمت و نهادهایی مانند سازمان برنامه و بودجه انجام داده نشان می‌دهد که با وجود تنوع موضوع‌های مورد مطالعه (پیوندهای پسین و پیشین، مزیت نسبی یا قابلیت تنوع یابی)، این مطالعات همگی مبتنی بر کدهای دو رقمی آیسیک بوده و احصای نتایج بر این پایه انجام شده است.

با تمرکز بر همین سطح، می‌توان رشته فعالیت‌هایی که حداقل در پنج مطالعه از این هشت مطالعه تکرار شده اند را به صورت زیر برشمرد:

- صنایع مواد غذایی و آشامیدنی

- تولید منسوجات

- تولید مواد و فراورده‌های شیمیایی

- تولید فلزات اساسی

- تولید ماشین آلات و تجهیزات طبقه بندی نشده در جای دیگر

- تولید ماشین آلات مولد و انتقال برق

- تولید رادیو و تلویزیون و دستگاه‌ها و وسایل ارتباطی

- تولید وسایل نقلیه موتوری و تریلر و نیم تریلر

- تولید سایر تجهیزات حمل و نقل

نحوه بهبود سیاستگذاری صنعتی

بر اساس نتایج به دست آمده نکات زیر را می‌توان برای بهبود سیاستگذاری صنعتی ارائه کرد:

با وجود آنکه در دو دهه گذشته و در سه برنامه توسعه، احکام مربوط به اولویت بندی گنجانده شده و تلاش برای اولویت بندی در مطالعات مختلف تکرار شده است، این نتایج به دستاوردهای چندان متفاوتی از یکدیگر نرسیده اند. بنابراین باید این نکته را متذکر شد که صرف نظر از نوع نتایج، هر نوع مطالعه دیگری که با همین روش‌های گذشته نگر و مبتنی بر داده‌های موجود به بررسی توسعه صنعتی بپردازد، به نتایج مشابهی خواهد رسید و بنابراین، پیشنهاد مشخص گزارش حاضر این است که از تکرار این نوع مطالعات پرهیز شود.

در مقابل وضعیت فعلی، سه سناریو پیش روی سیاستگذار قرار دارد:

- پذیرش اولویت‌های مشترک و تدوین برنامه عمل

- تلاش مجدد برای تدوین اولویت‌ها با روش متفاوت

- اتخاذ رویکرد دو مرحله‌ای به سیاستگذاری صنعتی هدفمند

۱. سناریوی اول پذیرش اولویت‌های مشترک و تدوین برنامه عمل با تأکید بیشتر بر رویکرد پیچیدگی و تنوع یابی محصول است. دولت می‌تواند به جای تکرار مطالعات اولویت بندی، در ظرف ۶ ماه برنامه عمل (Action Plan) حوزه‌های اولویت دار (۹ رشته فعالیت ذکر شده در بالا) را تهیه کرده و بر توسعه آن تمرکز کند. مخاطره این روش، امکان اشتباه در اولویت بندی و عدم دستیابی به هدف اولویت بندی یعنی تداوم بخشی به رشد سریع و دستیابی به تحول ساختاری است. با توجه به اینکه روش‌های مورد استفاده در مطالعات پیشین نقش رانت‌های دولت را در سودآوری صنایع (به ویژه صنایع منبع محور) در نظر نگرفته اند، این مخاطره جدی است.

۲. سناریوی دوم تلاش مجدد برای تدوین اولویت‌ها با روش متفاوت است. دولت می‌تواند مطالعات اولویت بندی را با روش متفاوت در دستور کار قرار دهد. این روش می‌تواند موجب غلبه بر کاستی روش‌های گذشته شود. با این وجود سناریوی فعلی هم با سه مخاطره رو به رو است که عبارتند از نیاز به مطالعات عمیق کارشناسی برای انجام این مطالعه، فقدان نظام آماری بهنگام و مناسب برای مطالعات عمیق و بی توجهی به اهمیت و فوریت سیاستگذاری صنعتی.

۳. سناریوی سوم اتخاذ رویکرد دو مرحله‌ای به سیاستگذاری صنعتیِ هدفمند است. مخاطره راهکار اول، بی توجهی به اقتضائات سیاستگذاری صنعتی میان مدت و بلندمدت و مخاطره راهکار دوم، بی توجهی به نیازهای یک مطالعه اولویت بندی موفق و نیز ضرورت‌های اولویت بندی در کوتاه مدت است. در اینجا پیشنهاد می‌شود که در کوتاه مدت، اولویت‌های مشترک بالا مبنای تدوین برنامه عمل قرار گرفته و در دوره میان مدت (سه تا پنج سال) یک مطالعه اولویت بندی با رویکردهای نوین صورت گیرد.

در این رویکرد، برای هم راستایی اولویت‌های کوتاه مدت و میان مدت، پیشنهاد می‌شود با محدود کردن اولویت‌ها به سه تا پنج اولویت از میان اولویت‌های مشترک بالا، این اولویت‌ها از میان صنایع ساخت محور انتخاب شوند. به عبارت دیگر با توجه به اینکه صنایع منبع محور نمی‌توانند منبع پایداری برای استمراربخشی به رشد باشند، جهت دهی حمایت‌ها به سمت صنایع ساخت محور می‌تواند زمینه‌ای برای رشد سریع‌تر و پایدارتر فراهم سازد.

در کوتاه مدت، برای توسعه این صنایع، سازمان برنامه و بودجه با همکاری وزارت صمت و سایر وزارتخانه‌های مؤثر بر امور تولیدی (وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی، نفت، بهداشت، راه و مسکن و شهرسازی و دفاع) مکلف شود تا برنامه عمل توسعه صنایع پیش گفته را با ملاحظه اقتضائات بخشی و فرابخشی و با تأکید بر توسعه زنجیره ارزش و با بهره گیری از رویکرد پیچیدگی (مبتنی بر تحلیل فضای محصولی) تهیه کند. با توجه به ظرفیت‌های رویکرد پیچیدگی برای استفاده از قابلیت‌های موجود در جهت تنوع یابی و افزایش ظرفیت‌های تولیدی و با توجه به اینکه مطالعات این رویکرد بر کدهای محصولی (HS) یا کدهای ۶ و ۸ رقمی آیسیک صورت می‌گیرد، می‌توان با تمرکز بر حوزه‌های صنعتی پیش گفته و بررسی‌های مبتنی بر فضای محصولی در این حوزه‌ها، استراتژی تنوع یابی را با استفاده از رویکرد یاد شده در این دوره پیگیری کرد.

دست آخر، این برنامه عمل باید همراه با تعیین وظایف نهادهای متولی و به ویژه استفاده از ظرفیت‌های سازمان‌های توسعه‌ای و مأموریت گرا ساختن آنها و نیز ایجاد انسجام سیاستی به ویژه در زیر حوزه‌های سیاست‌های صنعتی (یعنی ازجمله سیاست‌های مالیاتی، سیاست‌های تجاری و سیاست‌های اعتباری (تأمین مالی) باشد.

در میان مدت، سازمان برنامه و وزارت صمت، ضمن طراحی برنامه‌های اصلاح نظام آماری، تربیت کارشناسان و طراحی پروژه‌های مطالعاتی ذیل تدوین استراتژی را بر مبنای ترکیبی از رویکردهای نوین اولویت بندی (با محوریت رویکردهای آینده نگر و مبتنی بر زنجیره ارزش) مورد توجه قرار دهند.

کد خبر 5638565 سمیه رسولی

منبع: مهر

کلیدواژه: مرکز پژوهشهای مجلس تولید ناخالص داخلی صنعت ایران توسعه صنعتی استراتژی توسعه صنعتی بورس بازار سرمایه بورس کالا کسب و کار بانک مرکزی وزارت نیرو بانک مرکزی ایران گزارش روزانه بورس روسیه وزارت راه و شهرسازی بیمه سینا وزارت جهاد کشاورزی هیئت دولت صنعت خودروسازی استراتژی توسعه صنعتی سیاستگذاری صنعتی اولویت های مشترک اولویت بندی برنامه عمل کوتاه مدت اولویت ها میان مدت حوزه ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۴۶۳۳۷۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

افزایش تولید گاز / خوراک پتروشیمی ها تامین شد؟

 به گزارش اتاق خبر به نقل ازگسترش نیوز :تولید گاز برای خوراک پتروشیمی ها، اقدام مناسبی است که در دست اقدام قرار دارد و می تواند پتروشیمی ها را تامین کند.

مهدوی ابری دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی گفت: تحقق افزایش تولید گاز از میدان‌های گازی می‌تواند علاوه بر تأمین خوراک مجتمع‌های پتروشیمی، ناترازی گاز کشور را نیز رفع کند.

احمد مهدوی‌ابهری دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی در مراسم امضای تفاهم‌نامه طرح‌های توسعه ۱۶ میدان‌های گازی کشور اظهار داشت: امروز شاهد حرکتی سازنده و اقتصادی برای کشور در اوضاع جنگ اقتصادی و سیاسی هستیم.

وی با اشاره به منابع غنی هیدروکربوری ایران افزود: باید از این نعمت به‌شکلی مطلوب حفاظت و استفاده کرد. بهره‌گیری صحیح از منابع هیدروکربوری به‌منزله تبدیل آن‌ها به ارزش‌ افزوده است تا اقتصاد کشور شکوفا شود.

 

دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی گفت: وزارت نفت با وجود جنگ اقتصادی و تحریم‌ها، حرکت‌های بسیار ارزشمندی در کشور انجام داده است؛ ازجمله توسعه فازهای پارس جنوبی، به‌ویژه فاز ۱۴ که بدون حضور خارجی‌ها به سرانجام رسید.

وی با اشاره به توانایی‌های بالای صنعت پتروشیمی در کشور، گفت: پتروپالایشگاه کنگان، پالایشگاه بیدبلند خلیج‌فارس و پتروشیمی کاویان، بدون حضور خارجی‌ها، از سوی صنعت پتروشیمی اجرا شده‌اند، بنابراین صنعت پتروشیمی توانایی فنی لازم برای اجرای طرح‌های توسعه میدان‌های گازی کشور را نیز دارد.

وی بیان کرد: با توجه به ناترازی گاز در کشور، پتروشیمی‌ها برای هر ۲ راهکار سرمایه‌گذاری در میدان‌های نفت و گاز و بهینه‌سازی مصرف گاز اعلام آمادگی کرده‌اند.

دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی تصریح کرد: خوشبختانه در سه ماه گذشته، جهاد و تحول انقلابی برای کوتاه‌کردن فرایند دریافت مجوزها در وزارت نفت شکل گرفت و قدردان وزیر نفت برای ایجاد این تحول هستیم. این اقدام در اقتصاد ملی مؤثر است و خوراک پایدار برای پتروشیمی‌ها تأمین خواهد شد.

وی افزود: برای تحقق شعار سال، فضای کسب‌وکار مناسب لازم است، تا درنتیجه بخش خصوصی و مردم نیز وارد سرمایه‌گذاری در صنعت شوند.

مهدوی سرمایه‌گذاری صنعت پتروشیمی در توسعه میدان‌ها را حرکتی همسو با شعار سال دانست و گفت: با این اقدام بخش خصوصی وارد یکی از حساس‌ترین سرمایه‌گذاری‌های صنعت می‌شود که افزون بر رفع نیاز صنعت پتروشیمی، به اقتصاد ملی نیز کمک خواهد شد.

وی همچنین گفت: تحقق افزایش تولید گاز از میدان‌های گازی می‌تواند علاوه بر تأمین خوراک مجتمع‌های پتروشیمی، ناترازی گاز کشور را نیز رفع کند.

وی یادآور شد: معنای سرمایه‌گذاری صنعت پتروشیمی در بالادست نفت این نیست که پروژه‌های توسعه‌ای این صنعت کند یا متوقف شود، بلکه هردو همسو با هم پیش می‌روند.

شرکت‌های پتروشیمی‌ بسته به نوع تولیدات، هیدروکربن‌های نفت یا گاز طبیعی را دریافت و آن را تبدیل به فرآورده‌های پتروشیمی می‌کنند. بنابراین خوراک در واقع همان مواد اولیه برای تولید برخی محصولات پتروشیمی است. شرکت‌های پتروشیمی بسته به نوع و ماهیت، خوراک گازی یا مایع مصرف می‌کنند. شرکت‌های پتروشیمی‌ بسته به نوع تولیدات، هیدروکربن‌های نفت یا گاز طبیعی را دریافت و آن را تبدیل به فرآورده‌های پتروشیمی می‌کنند. بنابراین خوراک در واقع همان مواد اولیه برای تولید برخی محصولات پتروشیمی است. شرکت‌های پتروشیمی بسته به نوع و ماهیت، خوراک گازی یا مایع مصرف می‌کنند